Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (hierna: het College) heeft op 18 december 2018 in een drietal hoger beroepen de boetes voor overtreding van de Meststoffenwet geschrapt.

Het College oordeelde in deze uitspraken dat het de veehouders aan een redelijke mogelijkheid ontbrak om zich te verweren tegen het feit dat hun mestboekhouding niet sluitend was of niet werd voldaan aan de gebruiksnormen en de conclusie van de minister dat zij de Meststoffenwet zouden hebben overtreden.

Veehouders moeten een mestboekhouding voeren, waarin zij productie, afvoer en opslag van mest verantwoorden. Als die boekhouding niet sluit of de gebruiksnormen worden overschreden dan vormt dat een aanwijzing voor het niet voldoen aan de verantwoordingsplicht (artikel 14 van de Meststoffenwet) of overtreding van de gebruiksnormen (artikel 7 gezien in samenhang met artikel 8 van de Meststoffenwet), maar er kunnen ook andere oorzaken zijn voor de niet sluitende boekhouding.

Omdat stikstof kan vervluchtigen en fosfaat kan bezinken of meer fosfaat kan worden vastgelegd dan in de normen is aangenomen, is het nodig om de binnen de Meststoffenwet gebruikte cijfers te corrigeren of een onzekerheidsmarge te betrachten. Daarnaast kunnen allerlei onnauwkeurigheden en (meet-)fouten optreden. Denk daarbij aan de afvoer van dierlijke mest. De minister hanteert derhalve marges om te voorkomen dat voor een papieren overtreding (hoge) boetes worden opgelegd, terwijl er geen sprake is van een overtreding van de regels en voorwaarden van de Meststoffenwet.

In de drie genoemde procedures betwisten de beboete veehouders dat zij niet zouden hebben voldaan aan hun verantwoordingsplicht of meer mest zouden hebben uitgereden dan de gebruiksnormen toe zouden hebben gelaten. De zaken werden door het College aangehouden en het College vroeg advies hieromtrent aan raadsheer advocaat- generaal Wattel. Die bracht daarover op 22 mei 2018 advies uit.

In de uitspraken van 18 december 2018  volgt het College dit advies van Wattel. Dit betekent dat het College het boetesysteem op zichzelf in overeenstemming acht met de in internationale verdragen verankerde grondrechten. Daarnaast oordeelt het College dat een veehouder in verband met het grondrecht van de onschuldpresumptie wel voldoende kans dient te krijgen om zich tegen de aan zijn mestboekhouding ontleende bewijsvermoedens te verweren. Dat kan de veehouder alleen, zo oordeelt het College,  als de minister de door hem gebruikte correctiefactoren en marges (op tijd) onthult.

De minister hield aanvankelijk sommige marges geheim, zoals een stikstofgatmarge en zekere handhavingsmarges, om calculerend en anticiperend gedrag door kwaadwillenden te voorkomen met andere woorden om te voorkomen dat veehouders hun gedrag daarop zouden kunnen afstemmen. Daarmee, zo oordeelt het College, kunnen de boetes de toets der kritiek niet doorstaan en dat is voor het Colleges reden om de opgelegde boetes te schrappen.

Het feit dat RVO op 15 juni 2018 een deel van de gehanteerde ‘geheime’ marges alsnog heeft gepubliceerd doet daar volgens het College niet aan af.

Het College is van oordeel dat het in het kader van het voornemen openbaar zijn van de marges in deze omstandigheden zo fundamenteel van aard is, dat de afwezigheid van die openbaarheid niet meer kan worden hersteld in een later stadium van de procedure (bezwaar, beroep, hoger beroep), in gevallen waarin naar aanleiding van het voornemen of in bezwaar, beroep of hoger beroep een betoog van de veehouder voorligt waarmee deze de juistheid van de aan de boete ten grondslag gelegde vaststelling van de hoeveelheid stikstof en fosfaat in de mest bestrijdt. Het in de vorige zin overwogene geldt dus ook indien de voornemen-, bezwaar of (hoger)beroepsprocedure reeds aanhangig is op de dag van deze uitspraak, en ook indien de veehouder bedoeld betoog voor het eerst na deze uitspraak voert. Wordt dus ongetwijfeld vervolgd.

Lees hier de volledige uitspraken:

ECLI:NL:CBB:2018:652
ECLI:NL:CBB:2018:653
ECLI:NL:CBB:2018:654